Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 35
ingenerat spiritum intra lentam, viscosam et fluidam molem, qui
exhalare
nequeat, vel disrumpit vel intus remanet: Ergo quando
producit
animalia, spiritum intra corpulentiam generat: animal enim
movetur
sicut spiritus, et quiescit sicut corpulentia; Continetque intra
se liquores, sicut
aquam et oleum. Componitur ergo ex vasis solidis
continentibus, et ex contentis
liquoribus, et ex spiritibus impetum
facientibus, ut bene loquitur Hippocrates . Et hunc spiritum vitae,
et motabilem a
Mose dictum, Aug.Alb.G.Nyss.Athan.Amb.Lactan..
Chrysost. et alij in Defens. citati; dixerunt esse Animas brutorum.
Anima ergo est ipse spiritus tenuis
et calidus ingeneratus in humore
intra crassam molem, unde egredi prohibitus ipsam
effingit, formatque
ad usus permanentiae vitaeque communis: et quoniam ipse
suo
calore attenuans exhalat et humores consumit, et corpus exsiccat,
efformavit
vasa, quibus possit alias res sibi consimiles convertere in
substantiam corporis, et
humoris et sui: Ergo aedificavit os, quo deglutiret,
dentes ut conterat, reddatque
aptas transire eas in partes, in
quibus fit imminutio; ventrem ut coquat, venas ut
transferant, iecur
ut absolvat, perficiat, distribuatque: arterias ut vivificent,
cor ut
in spiritum attenuet, pulmonem, ut ventilet, purget, retineatque;
caput,
in quo habitet ipse princeps, ossa ad sustinendam machinam; suturas
ad
flectendum et rigendum, nervos, in quos excurrat, trahatque,
quo opus est quasi
funibus: pedes quibus se ad cibum et ad amica Entia
conferat; et ab inimicis fugiat:
carnes ad custodiendam machinam,
ne laedatur ab aestu et gelu, et obviantium
contusionibus; ungues pro
armis: pilos pro levi tegmine, vel plumas ex excrementis,
vel squammas
facit; aliaque organa ad alios usus expellendi excrementa, et
admittendi
res utiles; sensoria autem quibus agnoscat, quae prosint
quaeque
obsint. Itaque non est putandum sensum esse, habere oculos,
aures,
nasum, linguam, cum et in mortuo animali, neque oculus videat,
neque
auris audiat, nec nasus olfaciat: Sed sensum esse perceptionem
passionis, in ipso
tamen spiritu vividiorem. Qui aures efformavit,
et in eis tympanum, in quo motus
sentiat, et per motus mobilia
absque laesione; et speculum oculorum ad excipiendum
lucem affectam
illuminatis rebus, quas ita simul videat non laesus: Nasum
vero
qui admittat vaporem exhalantem omnibus ex rebus, unde ipse
iudicet, num
possint suae instaurationi utiles esse, aut noxiae; dum ab
eis aut vivificatur, aut
infestatur: sic et linguam spongiosam ad imbibendum
contritum cibum, ipseque ex
sapore (qui calor escae nativus
est incorporatus) pernoscat, utilisne sit cum sua
substantia nutriendo
ipsi suaeque domui vivae, quae corpus generatim appellatur, nec
ne.
Quos ergo vulgus appellat sensus, sunt partes corporis graciliores,
ac
perforatae per quas ingredi queant res sensibiles, cum parva laesione
ad
sentientem iudicantemque animam: Non autem sensus: Verum